LEESTIJD: 3 MINUTEN
FOTO: MAARTEN ALEMAN
José Alves Castela Cardoso Forte – Medische Wetenschappen
‘Success is stumbling from failure to failure with no loss of enthusiasm’ (Winston Churchill)
STELLING
TEKST: KIRSTEN OTTEN
Wat verbeelden we ons allemaal wel niet? Nou, een heleboel en de hele dag door.
Tijdens de Alumnidag op 25 mei gunt hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie André Aleman in zijn lezing De kracht van mentale verbeelding zijn toehoorders een inkijkje in de werking van deze functie van het brein. In zijn kantoor in het UMCG geeft hij alvast een voorproefje.
Goed geraden
‘Kijk, dat zwarte stukje plastic dat daar boven dat boek uitsteekt, ik weet vrij zeker dat dat de bovenkant van een nietmachine is zonder dat ik dat ding in zijn geheel heb gezien.’ Het voorwerp blijkt goed geraden en Aleman legt uit dat we in zo’n geval onze voorkennis gebruiken over wat we in een bepaalde omgeving verwachten: ‘Daardoor vult mijn brein dat kleine onderdeeltje gelijk aan tot een geheel, maakt er een mentaal beeld van.’
Gedachteloos over straat
Het is zomaar een van de vele voorbeelden die André Aleman paraat heeft om aan te tonen hoe we mentale verbeelding gebruiken om de wereld om ons heen snel te kunnen interpreteren en op situaties te anticiperen. Én wat het belang daarvan is: ‘De informatie die we binnenkrijgen is vaak heel summier, en toch weten we meestal feilloos wat we voor ons hebben. Daardoor kunnen we in een bekende stad bijna gedachteloos over straat lopen en toch op de juiste bestemming aankomen. En om dezelfde reden is de eerste dag in een ander land, waar veel anders is, zo enorm vermoeiend. Dat vraagt veel meer verwerkingscapaciteit, terwijl het aanzienlijk gemakkelijker is om kennis vanuit je eigen brein te gebruiken.’
Als je brein uit de bocht vliegt
Wanneer die informatie ‘van binnen’ zich te weinig laat corrigeren door de buitenwereld en je verbeelding de overhand krijgt, kan het soms misgaan in je brein. In dat geval kun je last krijgen van hallucinaties en waanbeelden, zoals bij schizofrenie. ‘Doordat er iets misgaat in de hersengebieden die ingezet worden voor het herkennen en het uit elkaar houden van bronnen, schrijven deze mensen hun innerlijke spraak toe aan een externe bron.’ Maar ook bij gezonde mensen kan het brein uit de bocht vliegen: ‘Een bekend voorbeeld is dat van nieuwbakken ouders die hun baby denken te horen huilen, terwijl die rustig ligt te slapen. In dat geval is je systeem onbewust zo actief bezig met het scannen van geluiden, dat je soms een drempel overgaat waardoor je dingen hoort die er niet zijn.’
Verbeelding om te scoren
Wat je visualiseert kan dus als levensecht worden ervaren. En juist daardoor kan verbeelding ook worden ingezet als therapievorm. ‘In de sport wordt de methode al langer ingezet: sporters die voor een wedstrijd een succesvolle prestatie visualiseren, scoren in de praktijk vaak beter dan mensen die dat niet doen. Mentale verbeelding kan dus een activerende werking hebben op bijvoorbeeld de motoriek.
Iedereen baat bij mentale verbeelding
Inmiddels weten we dat een veel bredere groep baat heeft bij het inbeelden van positieve ervaringen. Mensen met geheugenproblemen bijvoorbeeld. Zij hebben een verhoogd risico op apathie en ondernemen daardoor steeds minder, waardoor het brein nog sneller achteruitgaat. Door hen te trainen met het inbeelden van positieve ervaringen zien we dat dat proces vertraagt. Maar eigenlijk kan iedereen baat hebben bij mentale verbeelding, mits je verwachtingen realistisch zijn.’
LEESTIJD: 3 MINUTEN
José Alves Castela Cardoso Forte – Medische Wetenschappen
‘Success is stumbling from failure to failure with no loss of enthusiasm’ (Winston Churchill)
STELLING
Goed geraden
‘Kijk, dat zwarte stukje plastic dat daar boven dat boek uitsteekt, ik weet vrij zeker dat dat de bovenkant van een nietmachine is zonder dat ik dat ding in zijn geheel heb gezien.’ Het voorwerp blijkt goed geraden en Aleman legt uit dat we in zo’n geval onze voorkennis gebruiken over wat we in een bepaalde omgeving verwachten: ‘Daardoor vult mijn brein dat kleine onderdeeltje gelijk aan tot een geheel, maakt er een mentaal beeld van.’
Gedachteloos over straat
Het is zomaar een van de vele voorbeelden die André Aleman paraat heeft om aan te tonen hoe we mentale verbeelding gebruiken om de wereld om ons heen snel te kunnen interpreteren en op situaties te anticiperen. Én wat het belang daarvan is: ‘De informatie die we binnenkrijgen is vaak heel summier, en toch weten we meestal feilloos wat we voor ons hebben. Daardoor kunnen we in een bekende stad bijna gedachteloos over straat lopen en toch op de juiste bestemming aankomen. En om dezelfde reden is de eerste dag in een ander land, waar veel anders is, zo enorm vermoeiend. Dat vraagt veel meer verwerkingscapaciteit, terwijl het aanzienlijk gemakkelijker is om kennis vanuit je eigen brein te gebruiken.’
Als je brein uit de bocht vliegt
Wanneer die informatie ‘van binnen’ zich te weinig laat corrigeren door de buitenwereld en je verbeelding de overhand krijgt, kan het soms misgaan in je brein. In dat geval kun je last krijgen van hallucinaties en waanbeelden, zoals bij schizofrenie. ‘Doordat er iets misgaat in de hersengebieden die ingezet worden voor het herkennen en het uit elkaar houden van bronnen, schrijven deze mensen hun innerlijke spraak toe aan een externe bron.’ Maar ook bij gezonde mensen kan het brein uit de bocht vliegen: ‘Een bekend voorbeeld is dat van nieuwbakken ouders die hun baby denken te horen huilen, terwijl die rustig ligt te slapen. In dat geval is je systeem onbewust zo actief bezig met het scannen van geluiden, dat je soms een drempel overgaat waardoor je dingen hoort die er niet zijn.’
Verbeelding om te scoren
Wat je visualiseert kan dus als levensecht worden ervaren. En juist daardoor kan verbeelding ook worden ingezet als therapievorm. ‘In de sport wordt de methode al langer ingezet: sporters die voor een wedstrijd een succesvolle prestatie visualiseren, scoren in de praktijk vaak beter dan mensen die dat niet doen. Mentale verbeelding kan dus een activerende werking hebben op bijvoorbeeld de motoriek.
Iedereen baat bij mentale verbeelding
Inmiddels weten we dat een veel bredere groep baat heeft bij het inbeelden van positieve ervaringen. Mensen met geheugenproblemen bijvoorbeeld. Zij hebben een verhoogd risico op apathie en ondernemen daardoor steeds minder, waardoor het brein nog sneller achteruitgaat. Door hen te trainen met het inbeelden van positieve ervaringen zien we dat dat proces vertraagt. Maar eigenlijk kan iedereen baat hebben bij mentale verbeelding, mits je verwachtingen realistisch zijn.’
Wat verbeelden we ons allemaal wel niet? Nou, een heleboel en de hele dag door. Tijdens de Alumnidag op 25 mei gunt hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie André Aleman in
zijn lezing De kracht van mentale verbeelding zijn toehoorders een inkijkje in de werking van deze functie van het brein. In zijn kantoor in het UMCG geeft hij alvast een voorproefje.
FOTO: MAARTEN ALEMAN
TEKST: KIRSTEN OTTEN