Koorosh Shomalzadeh – Faculty of Science and Engineering
The man who loves walking will walk further than the man who loves the destination.

STELLING

FOTO: ANP / ELINE VAN NES

Trump of niet Trump,
dat is de vraag

In de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen gaat het vooral over Trump.
Zelfs als hij niet de volgende president wordt zal de democratie schade oplopen,
voorspelt Lisa Gaufman.

De vraag die ons allen op de lippen brandt: wordt het Trump of Biden? En met ‘Biden’ bedoelen we natuurlijk ‘niet Trump’. ‘Ja, dat is de vraag die veel mensen zich stellen’, zegt Lisa Gaufman. Haar antwoord op die vraag stemt niet vrolijk. In het boek The Trump Carnival – Populism, Transgression and the Far Right dat onlangs verscheen, laten universitair docenten Lisa Gaufman van de RUG en Bharath Ganesh van de Universiteit van Amsterdam zien dat het prima mogelijk is dat Trump in november de Amerikaanse presidentsverkiezingen zal winnen.

Oeverloze betogen
Een probleem is volgens Gaufman namelijk dat de media Trump onbewust normaliseren. ‘Trump kan oeverloze betogen houden zonder dat je enig punt kunt ontdekken. Dat gaat van windmolens naar toilet flushers tot het jacht van een vriend. De media maken er dan een samenhangend geheel van en destilleren er zijn boodschap uit. Daardoor maken de media een normale politicus van Trump en dragen ze bij aan zijn populariteit, terwijl ze zouden moeten opschrijven dat aan zijn speeches geen touw is vast te knopen.’

Dictator vanaf dag één
Daarbij komt dat het Amerikaanse publiek murw is gebeukt door Trumps, steeds radicalere, retoriek, terwijl die het geweld bij zijn achterban juist aanwakkert. ‘Toen Trump tijdens zijn eerste campagne zei dat Mexicanen drugs en criminaliteit brengen, was dat iets nieuws. Maar afgelopen november noemde Trump immigranten in een speech vermin, ongedierte, dat het bloed van de natie vergiftigt. De connotatie is natuurlijk dat ongedierte moet worden uitgeroeid. In december zei hij dat als hij weer president is, hij vanaf dag één een dictator zal zijn.

Zulke dingen zei hij acht jaar geleden nog niet, maar het wordt inmiddels normaal gevonden. Zelfs The New York Times, toch een linkse krant, presenteert Trump als een alfamannetje, terwijl de werkelijkheid wel wat erger is. Ze minimaliseren de schade die hij met zijn retoriek berokkent. Of er wordt gezegd dat het maar grappen zijn. Je moet blijven herhalen dat het niet oké is wat hij zegt. Dat het tot geweld leidt, tot doden. Kijk maar naar de bestorming van het Capitool. En toen Trump corona het China virus noemde, leidde dat tot een piek in geweld tegen Aziaten.’

God’s imperfect tool
Door dat geweld houdt Trump de Republikeinse Partij in zijn greep: velen binnen de partij zijn bang voor zijn gewelddadige achterban. Tegelijkertijd heeft Trump het racisme dat er binnen de partij altijd al was, mainstream gemaakt. ‘Hij zegt wat veel Republikeinen al dachten, maar niet durfden te zeggen. Door Trump schamen ze zich niet langer voor hun racisme.’

Tel daarbij op dat Trump zich als politieke buitenstaander presenteert en hij is voor veel conservatieve Amerikanen een aantrekkelijke kandidaat. ‘Voorheen moest je als presidentskandidaat een echte familieman zijn, anders had je geen kans van slagen. Maar kijk naar Trump: meerdere vrouwen, overspel, rechtszaken. Dat wordt bij hem als iets positiefs gezien, omdat hij een buitenstaander is. Zelfs de witte, evangelische, diep-gelovige christenen maakt dat niets uit, omdat ze hem als God's imperfect tool zien, die Amerika weer groots zal maken. Dat gebruikt Trump heel slim. Hij presenteert zich als degene die het kan fiksen, want hij is zogenaamd de blue collar billionair, een succesvolle zakenman – wat natuurlijk onzin is. Maar dat sluit aan bij het populistische idee dat hij niet van de corrupte elite is, maar van het pure volk. In Amerika's politieke cultuur zit vooral onder Republikeinen een diepgaand wantrouwen tegen de overheid en zijn instituties ingebakken.’

Beter uitleggen
Duidelijk: Het ziet er niet goed uit voor de VS. Je ziet het alweer misgaan. Zijn er lichtpuntjes en zo ja, welke zijn dat? Gaufman: ‘Onze belangrijkste hoop is dat de media op zichzelf reflecteren over wat ze doen als ze over far right praten en de racistische en fascistische retoriek normaliseren. Verder weet ik niet of de Democratische Partij wel al haar mogelijkheden volledig benut om haar electoraat te mobiliseren. Ze moeten echt beter uitleggen dat het landelijk recht op abortus door toedoen van Trump is geschrapt door het Hooggerechtshof. Maar het is moeilijk om het electoraat te mobiliseren, vooral jongeren, als je de twee oudste kandidaten hebt in de geschiedenis van de VS, 77 en 81. De laatste keer waren ze ook al de oudste kandidaten.’

Erg fel schijnen deze lichtpuntjes niet. ‘Nee,’ zegt Gaufman, ‘maar ik ben een optimist en heb nog steeds hoop dat Trump verliest. Maar zelfs als Biden wint, zal er geweld zijn. De Trump-aanhangers zullen zich gewelddadig verzetten omdat ze denken dat de uitslag niet echt is.’

FOTO: REYER BOXEM

FOTO: EEPA-JAGADEESH NV

‘India is de
grootste democratie
ter wereld’

Veel is nog onduidelijk over de verkiezingen die dit voorjaar in India plaatsvinden: wanneer precies
de kiezers naar de stembus kunnen en wat dan de programma’s van de partijen zijn. Toch moet het gek lopen wil de heersende Bharatiya Janata Party niet winnen, volgens Ritumbra Manuvie.

Komend voorjaar zijn er in India verkiezingen voor het Lagerhuis, de Lok Sabha. Dat is ongeveer alles wat we nu, begin maart, weten. De datum? Ergens in april of mei, maar de verkiezingen kunnen ook over meerdere dagen worden verspreid. Verkiezingsprogramma's hebben de twee grootste partijen, de Bharatiya Janata Party (BJP) van premier Modi en het Indian National Congres (INC), nog niet gepubliceerd.

Logistieke nachtmerrie
‘India is de grootste democratie ter wereld, in termen van het aantal kiezers, maar ook wat betreft de verkiezingsinfrastructuur’, zegt universitair docent Ritumbra Manuvie. ‘In de kleinste dorpjes zijn stemlokalen, dus om de verkiezingen overal op dezelfde dag te houden is een logistieke nachtmerrie. Maar de BJP is niettemin voorstander van het principe one country, one election, dus dat zou betekenen dat er één datum voor de verkiezingen komt. We weten het nog niet.’

Het INC is met 47 zetels veruit de grootste oppositiepartij, maar valt in het niet bij de 290 zetels van de BJP. Daarmee heeft de partij van Modi een meerderheid in het 543 zetels tellende parlement. Met vijftien andere partijen, waarvan de meeste maar een paar zetels hebben, vormt de BJP een coalitie die in totaal 339 zetels bezet.

Rechts-nationalistische hindoepartij
‘De BJP is een rechts-nationalistische hindoepartij, eigenlijk de politieke vleugel van de
Rashtriya Swayamsevak Sangh’, zegt Manuvie. ‘Dat is een extreemrechtse, paramilitaire organisatie die ontstond in de jaren veertig, tijdens de onafhankelijkheidsstrijd van India. De RSS was tegen het opdelen van India langs religieuze lijnen, dus de afsplitsing van het in meerderheid islamitische Pakistan, en vond dat heel India één hindoenatie moest worden. Leden van deze organisatie hebben Mahatma Gandhi vermoord. Ze beschouwden hem als vreemd aan de Indiase cultuur een vijandig tegenover de hindoes. Premier Modi is een pra charak, zoals RSS-aanhangers worden genoemd.’

Progressief en seculier India
De partij van Gandhi, het INC, draagt juist neutrale en niet-religieuze waarden uit. Manuvie: ‘Het INC is opgericht in 1885 als progressief front tegen de koloniale onderdrukking. De roots van deze partij liggen heel erg in de onafhankelijkheidsstrijd. Sinds zijn oprichting heeft het INC het idee van een democratisch, progressief en seculier India verkondigd. Met rechten voor iedereen, ongeachte de kaste waartoe je behoort.’

Verwarrend
Hoe deze partijen de kiezer zullen verleiden op hen te stemmen, weten we dus nog niet. ‘Omdat ze beide nog geen verkiezingsprogramma hebben gepubliceerd, varen we tot dusver op oude verkiezingsprogramma’s’, zegt Manuvie. ‘Tot dusver is de agenda van BJP de laatste twee verkiezingen aardig hetzelfde.’ En het INC? Daarover is Manuvie kort. ‘Ik vroeg laatst een van mijn collega's in India wat het INC wil en hij stuurde me een tekening met drie paarden die in drie verschillende richtingen rennen. Wat het INC wil, is momenteel erg verwarrend.’

Burgerrechten ontnemen
De BJP lijkt na een onvermijdelijke nieuwe verkiezingswinst vol te willen inzetten op een nieuw registratiesysteem voor burgers. ‘46 procent van de mensen in India heeft geen geboortecertificaat’, zegt Manuvie. ‘Ik ook niet en ik kom uit een ontwikkelde familie. Er is nu een systeem, Aadhaar, waardoor bijna iedereen op basis van zijn vingerafdrukken en een irisscan voor de overheid bestaat, maar het Hooggerechtshof heeft geoordeeld dat dat geen geldig bewijs is voor burgerschap. Dat kan alleen door je afstamming en geboorte aan te tonen, maar dat is voor veel mensen problematisch, omdat ze geen geboortecertificaat hebben. De BJP wil nu een nieuwe wet gebruiken om met name moslims die hun burgerschap niet kunnen bewijzen, uit te zetten. Het gaat echt om miljoenen mensen die op die manier hun burgerrechten zal worden ontnomen en stateloos worden.’

Wilders pro-hindoe
In het volgens Manuvie meer dan voor de hand liggende scenario dat BJP de grootste blijft en indien Geert Wilders in Nederland de volgende premier wordt, kunnen we ons overigens verheugen op warme internationale banden met India – een van de weinige landen waaruit Nederland meer invoert, dan naar uitvoert. De gemene deler: een hekel aan moslims. ‘Wilders is in India heel bekend als pro-hindoe en anti-moslim. Hij heeft bijvoorbeeld op Twitter een woordvoerder van de BJP gesteund toen ze onder vuur lag wegens kritiek op de islam. Die rel leidde tot de onthoofding van een BJP-aanhanger door twee moslims. Als je de volgers van Wilders bekijkt, vind je heel veel Indiërs.’

Manuvie is er zeker van dat deze grote Indische aanhang een verklaring is voor Wilders’ onverwachte succes tijdens de laatste verkiezingen in Nederland. ‘Mijn rationele gevoel is dat hij veel steun van Indiase, tweede generatie immigranten en Surinaamse Hindoestanen heeft gekregen, vooral omdat Modi onder hen populair is.’

FOTO: ANP / SEM VAN DER WAL

De Europese
verkiezingen worden weer ouderwets saai

Moeten we bij de Europese verkiezingen vrezen voor een ruk naar rechts?
Pieter de Wilde gelooft er niet zo in. Hij voorspelt dat we in de EU ook nu niet snel
een radicaal andere politiek zullen zien.

Verschillende media slingerden afgelopen januari een onheilstijding de wereld in: bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni zouden we rekening moeten houden met een ‘scherpe bocht naar rechts’. De kranten en nieuwssites baseerden zich op een rapport van de European Council on Foreign Relations (ECFR), een pan-Europese denktank.

Voorspellingen
Pieter de Wilde, hoogleraar Europese politiek & maatschappij, heeft dergelijke voorspellingen zo vaak voorbij horen komen dat hij er niet meer in gelooft. ‘Bij Europese verkiezingen hoor je in de campagne steevast het verhaal dat extreemrechts gaat winnen. Dat was bij eerdere Europese verkiezingen ook zo. Het klopt dat partijen rechts van de Europese Volkspartij, de centrumrechtse fractie van christendemocraten en conservatieven, wel groter worden. Maar ze zijn binnen het Europees Parlement nog nooit een factor van belang geweest.’

Geen vuist
En dat terwijl de Europese verkiezingen relatief veel proteststemmers trekken. De Wilde: ‘Meestal halen oppositiepartijen en de partijen aan de uiteinden van het politieke spectrum meer stemmen bij de Europese verkiezingen dan op nationaal niveau.’ De reden dat extreemrechts desondanks geen vuist kan maken, is dat de Europese verkiezingen ‘een heleboel nationale verkiezinkjes bij elkaar’ zijn, zoals De Wilde het noemt. ‘Daardoor zijn er bij de Europese verkiezingen veel minder verschuivingen dan we in Nederland gewend zijn. Als extreemrechts bij ons wint, dan is er meestal een ander land waar ze verliezen en middelt zich dat uit. De beste voorspelling is dat de verkiezingen behoorlijk saai zullen worden.’

Scherpe bocht naar rechts
Mocht het zo zijn dat er wel een scherpe bocht naar rechts komt, dan zal het volgens De Wilde ook niet meer zijn dan dat. ‘Dan ontstaat de mogelijkheid dat de fractie Identiteit en Democratie, waarin de extreemrechtse partijen zijn verenigd, samen met de Europese Volkspartij (de EVP, red.) en de Europese Conservatieven een meerderheid hebben in het Europees Parlement. Een meerderheid zal er ook nog wel zijn met links en liberaal, maar de EVP krijgt daarmee hoe dan ook een betere onderhandelingspositie, omdat ze kunnen kiezen met wie ze de meerderheid willen vormen. Dat zou nieuw zijn.’

Europese Grondwet
Niet dat we in de EU snel een radicaal andere politiek zullen zien, verzekert De Wilde ons. Hij noemt daarvoor verschillende redenen: ‘In de Europese verdragen is heel veel vastgelegd over wat voor soort politiek de EU moet voeren. Vervolgens staat er ook nog in de Europese Grondwet wat Europa wel en niet mag en dat is een hele hoop. Daarin zit deels een liberale politiek ingebakken. Bijvoorbeeld over de vrije markt en de vrijheid van verkeer en kapitaal daarbinnen. En bovendien, stel dat extreemrechts echt heel groot wordt en met de EVP een coalitie vormt, dan komen ze er vervolgens achter dat de lidstaten, die in het merendeel niet door extreemrechts worden geregeerd, alle plannen zullen blokkeren. De commissarissen van de Europese Commissie worden namelijk voorgesteld door de nationale regeringen. De Duitse Bondskanselier, bijvoorbeeld, is een sociaaldemocraat en zal nooit een kandidaat van de rechtsextremistische AfD naar voren schuiven. Maar de voorzitter van de Europese Commissie moet wel met deze kandidaten samenwerken, ook als ze een heel andere politieke kleur hebben.’

Wat wil Wilders
Wat De Wilde spannender vindt: ‘Met de PVV is extreemrechts in Nederland een groot machtsblok geworden, maar als Geert Wilders premier van Nederland wordt, neemt hij dan ook zijn verantwoordelijkheid in de EU? Wilders is na zijn verkiezingswinst behoorlijk veranderd in zijn retoriek om presidentieel over te komen. Tegelijkertijd speelt hij ook nog zijn traditionele stookrol. Dus wat gaat hij op Europees niveau doen? Als je immigranten wilt tegenhouden, moet je in het Europees Parlement zijn, want daar gaat het over de gezamenlijke grenzen. Wil hij de EU opblazen? Of omvormen tot een Fort Europa om immigratie tegen te houden? Is hij een voorstander van opnieuw een commissie onder leiding van Von der Leyen? Ik kan me dat niet voorstellen, dus wie is zijn spitzenkandidaat voor de Europese Commissie? EU-kritische partijen hebben meestal alleen kritiek en bieden geen alternatief. Daar mag hij door journalisten wel eens kritisch over worden ondervraagd. Dat gebeurt nu nog niet.’

Angelsaksisch doemdenken
À propos journalisten, De Wilde zou graag zien dat meer journalisten een andere vreemde taal dan Engels spreken. ‘De ondergang van de EU wordt al jarenlang aangekondigd. Met name Angelsaksische media zijn daar heel happig op,’ zegt De Wilde. ‘De Nederlandse journalistiek kijkt steeds meer naar Engelstalige media, omdat ze steeds minder andere talen machtig zijn. Zo importeren ze het doemdenken uit Engeland en de VS. Maar daar zit een politieke agenda achter van zowel de Britten als de Amerikanen om de EU zwart te maken. Als The Economist, The Guardian, CNN of The New York Times gelijk zouden hebben, zou de EU al dertig jaar niet meer bestaan.’