LEESTIJD: 5 MINUTEN
STILL UIT DE FILM
dan verdwijnen
STILL UIT DE FILM
FOTO: HESTERLIENA WOLTHUIS
Veridianna Camilo Pattini – Faculteit Medische Wetenschappen
Some people see the rain as just another gray day, while others see it as the beginning of life.
STELLING
“
‘Laat me gaan, maar ruim me niet op’
TEKST: KIRSTEN OTTEN
Filmmaker Tom Tieman richt zijn lens regelmatig op het Groningse platteland. In zijn tv-documentaire ‘Huilende bruiden’ laat hij twee in verval geraakte boerderijen reflecteren op de vragen: wat moet bewaard blijven en hoe doe je dat het best?
Na de hbo-opleiding journalistiek – ‘te hyperig, niets voor mij’ – koos Tom Tieman (1984) voor de opleiding kunst, cultuur en media aan de RUG. In 2011 studeerde hij af op Duitse expressionistische cinema. ‘Deze studie leert je niets en tegelijkertijd heel veel over films maken: goed kijken, analyseren, maar ook plannen en zelfstandig werken. En ik had les van inspirerende docenten als Susan Aasman. Zij liet me kennismaken met de documentaires van Digna Sinke, inmiddels een soort held voor mij.’
Monumentale herenboerderijen
Tieman maakte de afgelopen jaren voorstellingen, luisterwandelingen en documentaires. Terugkerende thema’s zijn het Groningse platteland en vergankelijkheid. ‘Door het boek De Graanrepubliek van Frank Westerman raakte ik gefascineerd door de rijke agrarische geschiedenis van het Oldambt en de monumentale herenboerderijen die het gebied kenmerken. Ooit symbolen van welvaart, maar nu lijdend onder economisch verval en de gevolgen van de gaswinning.’
‘Zo ontstond in 2021 het idee voor de audiowandeling “Huilende bruiden”. Die term komt niet van mij, maar ik vind hem wel heel treffend. Het afbladderende pleisterwerk en de verweerde vrouwenbeelden tegen de gevels geven de ooit zo imposante boerderijen een droevige aanblik.’ In 2024 kwam Tiemans gelijknamige film uit, die net als zijn eerste documentaire ‘De laatste boer van Euvelgunne’ (2017), bekroond werd met de Noorderkroon voor beste documentaire op het Noordelijk Film Festival.
Wat bewaar je voor de toekomst en wat niet? Wat is van waarde? Die vragen staan centraal in
‘Huilende bruiden’. ‘Voor deze documentaire wilde ik het allerliefst Digna Sinke als producent. Ik besloot haar te mailen en wonder boven wonder: ze zei ja! Digna heeft me door het proces geloodst met haar jarenlange ervaring, maar ook haar tegendraadsheid. Als ze te horen kreeg dat iets niet kon, ging ze er des te harder voor. Haar volhardendheid vond ik heel inspirerend.’
Pure wanhoop en protest
De film is een dubbelportret van twee boerderijen. De ene, een 159 jaar oud rijksmonument, is al generaties in het bezit van dezelfde familie. Door bodemdaling, als gevolg van de gaswinning, telt het pand meer dan honderd grote scheuren. Het dak lekt en deuren kunnen niet meer open. Sloop is onmogelijk door de monumentale status, maar subsidie voor herstel – wat kapitalen kost – komt er jarenlang ook niet, doordat de boerderij net buiten het officiële aardbevingsgebied valt. Uit pure wanhoop en protest schilderen de bewoners de voorgevel knalroze. De andere, eveneens zwaar beschadigde en deels onbewoonbare, boerderij, is geen rijksmonument, maar de eigenares kiest ervoor om de boerderij te nemen zoals hij is. Om de schade niet te zien. Doordat ze steeds slechtziender wordt, doet ze dat ook letterlijk niet.
De boerderijen zijn in de film zelf aan het woord. Terwijl de kijker door de schemerige gebouwen wordt geleid, langs stutten en scheuren, reflecteren die, in poëtische taal, op hun geschiedenis en op hun lot: de aftakeling. Een van de boerderijen zegt daarover: ‘Laat me gaan, maar ruim me niet op. Niet het instorten doet pijn, maar het opgeruimd zijn. Opgeruimd en vergeten.’ Het is een visie die Tieman onderstreept.
Ruïne
‘Er zijn in Oost-Groningen zo’n driehonderd van deze herenboerderijen,’ vertelt Tieman. ‘Veel daarvan worden al beschermd en staan er prachtig bij. Begin van dit jaar werd bekend gemaakt dat ook het roze-geverfde rijksmonument gerenoveerd gaat worden, dat is geweldig! Maar er zijn ook boerderijen die minder beeldbepalend zijn en waar niemand meer zorg voor wil dragen. Ik zou het mooi vinden als een aantal daarvan niet met de grond gelijk wordt gemaakt, maar tot ruïne mag vervallen. Als het plekken worden waar de natuur zijn gang mag gaan: waar vleermuizen en hazen kunnen schuilen, en planten en bomen hun weg vinden.’
Tieman vertelt hoe dit in Engeland al veel vaker gebeurt. ‘Daar zijn zoveel verlaten landhuizen, kerken, noem maar op. Regelmatig wordt ervoor gekozen deze panden niet te slopen, maar gewoon te laten zijn. Soms gebeurt dat in samenspraak met omwonenden die zich verbonden voelen met hun ruïne.’ Maar in tegenstelling tot Engeland, waar ruïnes al eeuwenlang worden gekoesterd, zijn we hier meer van het aanharken en herbestemmen. ‘Soms is dat best zonde,’ vindt Tieman. ‘Ruïnes laten zien wat er ooit was en spreken tot de verbeelding. Niet voor niets hebben ze een grote aantrekkingskracht op toeristen – misschien is dat aspect voor Oost-Groningen ook interessant. Welke boerderijen komen daarvoor in aanmerking? Ik ben geen historicus, geen erfgoedbewaker, dus die vraag moet je mij niet stellen. Dat mogen de experts uitvogelen.’
De documentaire Huilende bruiden van Tom Tieman is hier terug te zien op NPO Doc.
STILL UIT DE FILM
LEESTIJD: 5 MINUTEN
dan verdwijnen
Veridianna Camilo Pattini – Faculteit Medische Wetenschappen
Some people see the rain as just another gray day, while others see it as the beginning of life.
STELLING
FOTO: HESTERLIENA WOLTHUIS
STILL UIT DE FILM
“
‘Er is veel te optimistisch voorgesteld wat bezuinigd kon worden’
Na de hbo-opleiding journalistiek – ‘te hyperig, niets voor mij’ – koos Tom Tieman (1984) voor de opleiding kunst, cultuur en media aan de RUG. In 2011 studeerde hij af op Duitse expressionistische cinema. ‘Deze studie leert je niets en tegelijkertijd heel veel over films maken: goed kijken, analyseren, maar ook plannen en zelfstandig werken. En ik had les van inspirerende docenten als Susan Aasman. Zij liet me kennismaken met de documentaires van Digna Sinke, inmiddels een soort held voor mij.’
Monumentale herenboerderijen
Tieman maakte de afgelopen jaren voorstellingen, luisterwandelingen en documentaires. Terugkerende thema’s zijn het Groningse platteland en vergankelijkheid. ‘Door het boek De Graanrepubliek van Frank Westerman raakte ik gefascineerd door de rijke agrarische geschiedenis van het Oldambt en de monumentale herenboerderijen die het gebied kenmerken. Ooit symbolen van welvaart, maar nu lijdend onder economisch verval en de gevolgen van de gaswinning.’
‘Zo ontstond in 2021 het idee voor de audiowandeling “Huilende bruiden”. Die term komt niet van mij, maar ik vind hem wel heel treffend. Het afbladderende pleisterwerk en de verweerde vrouwen-beelden tegen de gevels geven de ooit zo imposante boerderijen een droevige aanblik.’ In 2024 kwam Tiemans gelijknamige film uit, die net als zijn eerste documentaire ‘De laatste boer van Euvelgunne’ (2017), bekroond werd met de Noorderkroon voor beste documentaire op het Noordelijk Film Festival.
Wat bewaar je voor de toekomst en wat niet? Wat is van waarde? Die vragen staan centraal in ‘Huilende bruiden’. ‘Voor deze documentaire wilde ik het allerliefst Digna Sinke als producent. Ik besloot haar te mailen en wonder boven wonder: ze zei ja! Digna heeft me door het proces geloodst met haar jarenlange ervaring, maar ook haar tegendraadsheid. Als ze te horen kreeg dat iets niet kon, ging ze er des te harder voor. Haar volhardendheid vond ik heel inspirerend.’
Pure wanhoop en protest
De film is een dubbelportret van twee boerderijen. De ene, een 159 jaar oud rijksmonument, is al generaties in het bezit van dezelfde familie. Door bodemdaling, als gevolg van de gaswinning, telt het pand meer dan honderd grote scheuren. Het dak lekt en deuren kunnen niet meer open. Sloop is onmogelijk door de monumentale status, maar subsidie voor herstel – wat kapitalen kost – komt er jarenlang ook niet, doordat de boerderij net buiten het officiële aardbevingsgebied valt. Uit pure wanhoop en protest schilderen de bewoners de voorgevel knalroze. De andere, eveneens zwaar beschadigde en deels onbewoonbare, boerderij, is geen rijksmonument, maar de eigenares kiest ervoor om de boerderij te nemen zoals hij is. Om de schade niet te zien. Doordat ze steeds slechtziender wordt, doet ze dat ook letterlijk niet.
De boerderijen zijn in de film zelf aan het woord. Terwijl de kijker door de schemerige gebouwen wordt geleid, langs stutten en scheuren, reflecteren die, in poëtische taal, op hun geschiedenis en op hun lot: de aftakeling. Een van de boerderijen zegt daarover: ‘Laat me gaan, maar ruim me niet op. Niet het instorten doet pijn, maar het opgeruimd zijn. Opgeruimd en vergeten.’ Het is een visie die Tieman onderstreept.
Ruïne
‘Er zijn in Oost-Groningen zo’n driehonderd van deze herenboerderijen,’ vertelt Tieman. ‘Veel daarvan worden al beschermd en staan er prachtig bij. Begin van dit jaar werd bekend gemaakt dat ook het roze-geverfde rijksmonument gerenoveerd gaat worden, dat is geweldig! Maar er zijn ook boerderijen die minder beeldbepalend zijn en waar niemand meer zorg voor wil dragen. Ik zou het mooi vinden als een aantal daarvan niet met de grond gelijk wordt gemaakt, maar tot ruïne mag vervallen. Als het plekken worden waar de natuur zijn gang mag gaan: waar vleermuizen en hazen kunnen schuilen, en planten en bomen hun weg vinden.’
Tieman vertelt hoe dit in Engeland al veel vaker gebeurt. ‘Daar zijn zoveel verlaten landhuizen, kerken, noem maar op. Regelmatig wordt ervoor gekozen deze panden niet te slopen, maar gewoon te laten zijn. Soms gebeurt dat in samenspraak met omwonenden die zich verbonden voelen met hun ruïne.’ Maar in tegenstelling tot Engeland, waar ruïnes al eeuwenlang worden gekoesterd, zijn we hier meer van het aanharken en herbestemmen. ‘Soms is dat best zonde,’ vindt Tieman. ‘Ruïnes laten zien wat er ooit was en spreken tot de verbeelding. Niet voor niets hebben ze een grote aantrekkingskracht op toeristen – misschien is dat aspect voor Oost-Groningen ook interessant. Welke boerderijen komen daarvoor in aanmerking? Ik ben geen historicus, geen erfgoedbewaker, dus die vraag moet je mij niet stellen. Dat mogen de experts uitvogelen.’
De documentaire Huilende bruiden van Tom Tieman is hier terug te zien op NPO Doc.
Filmmaker Tom Tieman richt zijn lens regelmatig op het Groningse platteland. In zijn tv-documentaire ‘Huilende bruiden’ laat hij twee in verval geraakte boerderijen reflecteren op de vragen: wat moet bewaard blijven en hoe doe je dat het best?
TEKST: KIRSTEN OTTEN