LEESTIJD: 5 MINUTEN
Charmaine Borg is universitair docent aan de faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen. Ze studeerde aan het Institute of Psychiatry van het Londense King’s College, met als hoofdvakken cognitieve gedragstherapie en de geestelijke gezondheid van vrouwen. Na haar masteropleiding kwam ze naar Groningen, waar ze in 2013 haar doctoraatsstudie afrondde bij de onderzoeksgroep experimentele psychologie en klinische psychopathologie. Op dit moment is ze betrokken bij het Seks Research Lab, waar ze onder meer onderzoek doet naar de relatie tussen seksuele opwinding en slaap.
Seks wordt nog vaak gelijkgesteld aan penetratie, valt universitair docent Charmaine Borg op. De klinisch psychoseksuoloog pleit voor een breder perspectief. Volgens haar hebben vrouwen én mannen daar baat bij.
‘Er staat veel meer op het menu.’
“
‘Mannen voelen de druk om op ieder moment van de dag
te moeten “presteren”’
‘I did not have sexual relations with that woman.’ De hele wereld hoorde het Bill Clinton in 1998 tegen de rechter zeggen. Stagiaire Monica Lewinsky had hem oraal bevredigd, dat ontkende de Amerikaanse president niet, maar er had geen penetratie plaatsgevonden – en dus geen seks, betoogde hij.
Clintons verklaring zegt iets over de manier waarop we seks definiëren, zegt universitair docent Charmaine Borg. Ook 25 jaar later nog. Penetratie (penis-in-vagina) wordt door veel mensen beschouwd als de definitie van seks. ‘Dat is schadelijk,’ zegt Borg, ‘Voor iedereen.’ Mannen hebben er last van, want die voelen vaak de druk om op ieder moment van de dag te kunnen ‘presteren’ - een term waar ze overigens niet achter staat, want ‘Seks is geen performance sport.’
Een vrijpartij die de moeite waard is
En vrouwen lijden er nog meer onder, want het idee dat penetratie voor een vrouw voldoende zou moeten zijn om opgewonden te raken, of zelfs een orgasme te krijgen, is hardnekkig. ‘Ondanks dat we weten dat het overgrote deel van de vrouwen niet klaarkomt van penetratie alleen. Dat dóet helemaal niet zoveel. Het zegt genoeg dat vrouwen bij het masturberen meestal niets in de vagina stoppen. Stimulatie van de clitoris is veel belangrijker.’ Wie zich daar niet van bewust is, heeft meer kans op onprettige seksuele ervaringen. Want voor een vrouw die niet opgewonden is, kan gemeenschap behoorlijk pijnlijk zijn. ‘En bij sommigen leidt dat tot de gedachte: ik ben een incomplete vrouw, want ik kan geen penetratie aan.’
Terwijl seks zoveel meer kan zijn dan dat. ‘Stel, je bent uiteten geweest in een sterrenrestaurant. Iemand vraagt je hoe het was, en je antwoordt: het doorslikken was geweldig. Dat zou toch gek zijn? Er zijn allemaal verschillende gerechtjes, elk met een andere textuur en smaak. En je ervaring wordt ook beïnvloed door je gezelschap, over hoe je in je vel zit, of je er al eerder bent geweest…’ Zo is het ook bij seks, wil ze maar zeggen: als je seks gelijkstelt aan gemeenschap, doe je een heleboel andere aspecten die een vrijpartij de moeite waard kunnen maken te kort. ‘Er staat veel meer op het menu.’
Armband tegen seksueel geweld
De beleving van seks, of specifieker: opwinding, vormt een rode draad in haar wetenschappelijke carrière. Borg deed een opmerkelijk onderzoek naar de relatie tussen opwinding en walging, dat haar internationaal media-aandacht opleverde van de BBC tot The Scientific American. Wat bleek: wie opgewonden is, heeft minder moeite om handelingen uit te voeren die normaal gesproken weerzin oproepen (bijvoorbeeld: een slok nemen uit een glas waar een insect in drijft).
Naar aanleiding van dat onderzoek belde een Nederlandse ondernemer, de oprichter van start-up INVI, haar met de vraag hoe het andersóm zat. Zou het ook zo kunnen zijn dat je door walging op te roepen opwinding kan laten afnemen? ‘Hij wilde iets doen tegen seksueel geweld. Dat vond ik een mooi idee.’
In een volgend onderzoek onderzochten Borg en haar collega’s een groep mannen. De groep keek naar een pornofilm, zodat ze opgewonden raakten. Vervolgens werd een deel van de groep blootgesteld aan een onprettige geur en een deel van de groep niet. De groep die de vieze geur rook, raakte subjectief én fysiek minder opgewonden: de deelnemers zeiden dat ze minder opwinding voelden en hun erectie nam af. Naar aanleiding van die conclusie ontwikkelde het bedrijf INVI een armband. Als de drager zich onveilig voelt, kan hij of zij er met een druk op de knop voor zorgen dat er een smerige geur vrijkomt. De armband wordt vooral gebruikt in een aantal Afrikaanse landen waar veel seksueel geweld voorkomt. ‘Ik krijg regelmatig berichten van mensen dat de armband werkt.’
De relatie tussen opwinding en slaap
Borg vindt het fijn als haar onderzoek zoiets concreets oplevert. Dat hoopt ze ook te bereiken met een van haar huidige onderzoeksonderwerpen: de relatie tussen opwinding en slaap. ‘Uit een van onze onderzoeken kwam naar voren dat mensen die gemeenschap hadden gehad, beter sliepen dan mensen die gemasturbeerd hadden.’ Ze glimlacht. ‘Toen leek het er dus toch weer op dat gemeenschap een bijzonder effect heeft, en dat wilde ik niet geloven. Vanwege wat ik al zei: seks is zoveel meer dan penetratie.’ Een vervolgonderzoek suggereert dat het inderdaad genuanceerder ligt. ‘Waarschijnlijk komt dat extra positieve effect niet zozeer door de gemeenschap zelf, maar doordat je met iemand samen bent, dat er sprake is van intimiteit, én dat de handeling langer duurt.’ Als er meer bekend is over de relatie tussen seksuele opwinding en slaap, kan die kennis worden gebruikt om slaap te verbeteren. ‘Dat is waardevol, want slecht slapen is een symptoom van heel veel stoornissen en veroorzaakt veel problemen.’
Na bijna 15 jaar onderzoek op het snijvlak van seksualiteit en psychologie is er weinig meer waar ze van opkijkt. Ooit was dat anders. Borg groeide op in het katholieke Malta. ‘Als meisje werd er van je verwacht dat je je rustig hield. Niet te veel je mening geven, en vooral niet over seks praten, dat was vulgair.’ Toen ze voor haar promotieonderzoek naar Nederland kwam, moest ze haar schroom om vrijuit te praten wel overwinnen. Ze werkte samen met voornamelijk mannelijke collega’s die hun sporen al verdiend hadden, zoals hoogleraar Psychosomatische Obstetrie en Gynaecologie Willibrord Weijmar Schultz en haar promotor, hoogleraar Experimentele Psychopathologie Peter de Jong. ‘In eerste instantie voelde het ongemakkelijk om met hen te praten over de onderwerpen die we onderzochten. Bij hen voelde ik me soms nog echt een meisje, en als ik een presentatie gaf voelde het soms alsof ik iets heel persoonlijks vertelde.’
Praten over seks
Inmiddels is dat ongemak helemaal verdwenen. Sterker nog: ze moet zichzelf er soms aan herinneren dat anderen dat niet altijd zo gemakkelijk kunnen. ‘Mijn partner zegt weleens tegen me: Char, het is fijn dat jij je zo op je gemak voelt met het onderwerp, maar dat geldt niet voor iedereen! Ik doe mijn best me daar bewust van te zijn.’ Tegelijkertijd is ze ervan overtuigd dat praten over de beleving van seks voor iedereen waardevol is. In haar lessen aan bachelorstudenten nodigt ze hen uit om onderling in gesprek te gaan over seks. ‘Ze moeten vaak een drempel over, maar jaar na jaar zijn er studenten die me bedanken voor de ervaring. “Die gesprekken hebben mijn leven veranderd,” zeggen ze soms.’
TEKST DORIEN VRIELING | FOTO’S HENK VEENSTRA
LEESTIJD: 5 MINUTEN
TEKST DORIEN VRIELING | FOTO’S HENK VEENSTRA
Charmaine Borg is universitair docent aan de faculteit Gedrags- en Maatschappij-wetenschappen. Ze studeerde aan het Institute of Psychiatry van het Londense King’s College, met als hoofdvakken cognitieve gedragstherapie en de geestelijke gezondheid van vrouwen. Na haar masteropleiding kwam ze naar Groningen, waar ze in 2013 haar doctoraatsstudie afrondde bij de onderzoeksgroep experimentele psychologie en klinische psychopathologie. Op dit moment is ze betrokken bij het Seks Research Lab, waar ze onder meer onderzoek doet naar de relatie tussen seksuele opwinding en slaap.
“
‘Mannen voelen de druk om op ieder moment van de dag
te moeten “presteren”’
‘I did not have sexual relations with that woman.’ De hele wereld hoorde het Bill Clinton in 1998 tegen de rechter zeggen. Stagiaire Monica Lewinsky had hem oraal bevredigd, dat ontkende de Amerikaanse president niet, maar er had geen penetratie plaatsgevonden – en dus geen seks, betoogde hij.
Clintons verklaring zegt iets over de manier waarop we seks definiëren, zegt universitair docent Charmaine Borg. Ook 25 jaar later nog. Penetratie (penis-in-vagina) wordt door veel mensen beschouwd als de definitie van seks. ‘Dat is schadelijk,’ zegt Borg, ‘Voor iedereen.’ Mannen hebben er last van, want die voelen vaak de druk om op ieder moment van de dag te kunnen ‘presteren’ - een term waar ze overigens niet achter staat, want ‘Seks is geen performance sport.’
Een vrijpartij die de moeite waard is
En vrouwen lijden er nog meer onder, want het idee dat penetratie voor een vrouw voldoende zou moeten zijn om opgewonden te raken, of zelfs een orgasme te krijgen, is hardnekkig. ‘Ondanks dat we weten data het overgrote deel van de vrouwen niet klaarkomt van penetratie alleen. Dat dóet helemaal niet zoveel. Het zegt genoeg dat vrouwen bij het masturberen meestal niets in de vagina stoppen. Stimulatie van de clitoris is veel belangrijker.’ Wie zich daar niet van bewust is, heeft meer kans op onprettige seksuele ervaringen. Want voor een vrouw die niet opgewonden is, kan gemeenschap behoorlijk pijnlijk zijn. ‘En bij sommigen leidt dat tot de gedachte: ik ben een incomplete vrouw, want ik kan geen penetratie aan.’
Terwijl seks zoveel meer kan zijn dan dat. ‘Stel, je bent uiteten geweest in een sterrenrestaurant. Iemand vraagt je hoe het was, en je antwoordt: het doorslikken was geweldig. Dat zou toch gek zijn? Er zijn allemaal verschillende gerechtjes, elk met een andere textuur en smaak. En je ervaring wordt ook beïnvloed door je gezelschap, over hoe je in je vel zit, of je er al eerder bent geweest…’ Zo is het ook bij seks, wil ze maar zeggen: als je seks gelijkstelt aan gemeenschap, doe je een heleboel andere aspecten die een vrijpartij de moeite waard kunnen maken te kort. ‘Er staat veel meer op het menu.’
Armband tegen seksueel geweld
De beleving van seks, of specifieker: opwinding, vormt een rode draad in haar wetenschappelijke carrière. Borg deed een opmerkelijk onderzoek naar de relatie tussen opwinding en walging, dat haar internationaal media-aandacht opleverde van de BBC tot The Scientific American. Wat bleek: wie opgewonden is, heeft minder moeite om handelingen uit te voeren die normaal gesproken weerzin oproepen (bijvoorbeeld: een slok nemen uit een glas waar een insect in drijft).
Naar aanleiding van dat onderzoek belde een Nederlandse ondernemer, de oprichter van start-up INVI, haar met de vraag hoe het andersóm zat. Zou het ook zo kunnen zijn dat je door walging op te roepen opwinding kan laten afnemen? ‘Hij wilde iets doen tegen seksueel geweld. Dat vond ik een mooi idee.’
In een volgend onderzoek onderzochten Borg en haar collega’s een groep mannen. De groep keek naar een pornofilm, zodat ze opgewonden raakten. Vervolgens werd een deel van de groep blootgesteld aan een onprettige geur en een deel van de groep niet. De groep die de vieze geur rook, raakte subjectief én fysiek minder opgewonden: de deelnemers zeiden dat ze minder opwinding voelden en hun erectie nam af. Naar aanleiding van die conclusie ontwikkelde het bedrijf INVI een armband. Als de drager zich onveilig voelt, kan hij of zij er met een druk op de knop voor zorgen dat er een smerige geur vrijkomt. De armband wordt vooral gebruikt in een aantal Afrikaanse landen waar veel seksueel geweld voorkomt. ‘Ik krijg regelmatig berichten van mensen dat de armband werkt.’
De relatie tussen opwinding en slaap
Borg vindt het fijn als haar onderzoek zoiets concreets oplevert. Dat hoopt ze ook te bereiken met een van haar huidige onderzoeksonderwerpen: de relatie tussen opwinding en slaap. ‘Uit een van onze onderzoeken kwam naar voren dat mensen die gemeenschap hadden gehad, beter sliepen dan mensen die gemasturbeerd hadden.’ Ze glimlacht. ‘Toen leek het er dus toch weer op dat gemeenschap een bijzonder effect heeft, en dat wilde ik niet geloven. Vanwege wat ik al zei: seks is zoveel meer dan penetratie.’ Een vervolgonderzoek suggereert dat het inderdaad genuanceerder ligt. ‘Waarschijnlijk komt dat extra positieve effect niet zozeer door de gemeenschap zelf, maar doordat je met iemand samen bent, dat er sprake is van intimiteit, én dat de handeling langer duurt.’ Als er meer bekend is over de relatie tussen seksuele opwinding en slaap, kan die kennis worden gebruikt om slaap te verbeteren. ‘Dat is waardevol, want slecht slapen is een symptoom van heel veel stoornissen en veroorzaakt veel problemen.’
Na bijna 15 jaar onderzoek op het snijvlak van seksualiteit en psychologie is er weinig meer waar ze van opkijkt. Ooit was dat anders. Borg groeide op in het katholieke Malta. ‘Als meisje werd er van je verwacht dat je je rustig hield. Niet te veel je mening geven, en vooral niet over seks praten, dat was vulgair.’ Toen ze voor haar promotieonderzoek naar Nederland kwam, moest ze haar schroom om vrijuit te praten wel overwinnen. Ze werkte samen met voornamelijk mannelijke collega’s die hun sporen al verdiend hadden, zoals hoogleraar Psychosomatische Obstetrie en Gynaecologie Willibrord Weijmar Schultz en haar promotor, hoogleraar Experimentele Psychopathologie Peter de Jong. ‘In eerste instantie voelde het ongemakkelijk om met hen te praten over de onderwerpen die we onderzochten. Bij hen voelde ik me soms nog echt een meisje, en als ik een presentatie gaf voelde het soms alsof ik iets heel persoonlijks vertelde.’
Praten over seks
Inmiddels is dat ongemak helemaal verdwenen. Sterker nog: ze moet zichzelf er soms aan herinneren dat anderen dat niet altijd zo gemakkelijk kunnen. ‘Mijn partner zegt weleens tegen me: Char, het is fijn dat jij je zo op je gemak voelt met het onderwerp, maar dat geldt niet voor iedereen! Ik doe mijn best me daar bewust van te zijn.’ Tegelijkertijd is ze ervan overtuigd dat praten over de beleving van seks voor iedereen waardevol is. In haar lessen aan bachelorstudenten nodigt ze hen uit om onderling in gesprek te gaan over seks. ‘Ze moeten vaak een drempel over, maar jaar na jaar zijn er studenten die me bedanken voor de ervaring. “Die gesprekken hebben mijn leven veranderd,” zeggen ze soms.’
Seks wordt nog vaak gelijkgesteld aan penetratie, valt universitair docent Charmaine Borg op. De klinisch psychoseksuoloog pleit voor een breder perspectief. Volgens haar hebben vrouwen én mannen daar baat bij.
‘Er staat veel meer op het menu.’