FOTO’S: GERHARD TAATGEN

Eerste duizend dagen cruciaal
‘De eerste duizend dagen zijn cruciaal in de ontwikkeling van kinderen. Dat is niet vanaf tweeënhalf jaar, dat is vanaf de geboorte.’ Hoe goed kinderopvang kan zijn voor bijvoorbeeld de taalvaardigheid en de sociale capaciteiten van een peuter zag ze aan haar eigen kinderen. Ruim vijfendertig jaar geleden brachten zij en haar man ze al naar opvang. ‘Breng je ze nu al weg? Kreeg ik te horen. Maar ze zijn er echt niet slechter van geworden.’

Ongelijkheid zal er altijd blijven. ‘Niet iedereen kan gelijk zijn en dat hoeft ook niet. Maar we moeten wel proberen iedereen gelijke kansen aan te bieden, ongeacht hoe hij of zij ze benut.’

Ze vertelt over haar eigen achtergrond, een Fries middenstandsgezin. Vader was vertegenwoordiger, moeder onderwijzeres. Breed hadden ze het niet. Jongsma: ‘Voor kleren gold: Als het maar heel en schoon is. Ik had de kleren van mijn nichtje aan, maar dat gaf niks.’ Vader en moeder bevorderden wel dat Maria ging studeren. ‘Ik heb de kansen die me geboden werden benut.’

Driewieler op Marktplaats
Ze wordt gebeld over de spalken die ze eigenlijk nodig heeft om op reis in Tanzania nog zo mobiel mogelijk te zijn. De leverancier laat weten dat de hulpmiddelen door administratieve complicaties bij de verzekeringsmaatschappij helaas niet tijdig geleverd kunnen worden. Jongsma neemt direct de regie en informeert of ze de spalken niet zelf voor kan schieten en dat ze ze later dan terugbetaald krijgt. Dat mag.

Ze noemt het zelf een prachtige illustratie van hoeveel makkelijker het leven is als je zelfredzaam en economisch zelfstandig bent. Ander voorbeeld: ‘De week na de diagnose kocht ik een driewieler. Op Marktplaats, er is me niks te min. Maar zo hoefde ik niet te wachten op de WMO.’

Laaghangend fruit
Over haar kinderopvangidee: Ze heeft gelezen dat de gemeente Den Haag ook gratis opvang voor alle baby’s wil aanbieden. Zelf hoopt ze dat Groningen er per 1 januari a.s. mee start. Twee dagen in de week, betaald door de overheid, te beginnen waar het hardst nodig is. ‘Dan denk ik aan Oost-Groningen en de stad Groningen. Ik ben van het laaghangend fruit. Als het eerst maar eens op een paar plekken goed loopt, dan nemen anderen het graag over.’ Ze heeft haast. En niet zomaar: ‘Ik wou het zelf nog graag meemaken.’

“

‘Ik heb de kansen die me geboden werden benut’

Maria Jongsma maakt zich op voor een reis naar Tanzania. De kiem van haar loopbaan en een groot deel van haar hart liggen in dat land. Nog een laatste maal wil ze er naartoe, dit keer vergezellen haar drie kinderen haar. Jongsma heeft ALS. Bij het interview thuis in Haren, kort voor vertrek, windt ze er geen doekjes om: ‘Ik heb niet de langzame variant.’

In mei kreeg ze de Ubbo Emmiuspenning van de RUG vanwege haar voorzitterschap van de Voedselbank in de stad Groningen. Die post was – en is - de alumna andragologie 1979 op het lijf geschreven. Andragologie bestaat niet meer, Maria omschrijft het als de wetenschap van veranderingsprocessen. En veranderen zit haar in het bloed. Zowel in banen, als ook in vrijwilligersfuncties probeerde ze vooral de tweedeling in de maatschappij te verminderen.

Foute boel
Toen echtgenoot Frits veertig jaar geleden als dokter naar Tanzania ging, heette Maria op papier ‘the dependend’. Maar ze creëerde haar eigen, onbetaalde, werk en zette gezondheidsprojecten op op het platteland en later ook werkprojecten voor jongeren. ‘Ik merkte dat Tanzaniaanse jongeren hun hand ophielden als ze een blanke zagen. Foute boel. Ze moeten zelf de mouwen leren opstropen.’



Thuis in Nederland opereerde ze op het snijvlak van onderwijs en kinderopvang. Maria had ruim twintig jaar haar eigen adviesbureau. Ze was onder meer betrokken bij de oprichting van integrale kindcentra.

Nu ze ziek is heeft ze noodgedwongen bezigheden afgestoten. De Voedselbank, waar ze drie jaar geleden voorzitter werd, blijft ze graag doen. Ze is er nog twee keer per week. ‘Zo’n voedselbank bestuur je niet op afstand.’ Medewerkers hebben drempelhulpen voor haar aangelegd.

Gratis kinderopvang
Maar vooral besteedt Jongsma haar tijd aan het uitwerken van haar concept voor gratis kinderopvang. Ze broedt al een poos op gratis opvang voor alle baby’s vanaf een half jaar en grijpt de reuring die voortkomt uit de Ubbo Emmiuspenning aan om de handen ervoor op elkaar te krijgen, om te beginnen in Groningen.

Het kabinet wil vanaf 2027 kinderopvang vrijwel gratis maken voor baby’s vanaf een half jaar. Maar dan alleen als beide ouders werken. Niet eerlijk, vindt Jongsma: ‘Kinderen van tweeverdieners hebben al betere kansen.’ Juist ook kinderen van alleenstaande ouders en bijstandsmoeders moeten naar de gratis kinderopvang kunnen. Dit om te voorkomen dat zij een ontwikkelingsachterstand hebben als ze met 2,5 jaar aan de vroeg- of voorschoolse educatie beginnen, de vroegere peuterspeelzaal.

Voedselbankvoorzitter Maria Jongsma (68) kreeg de Ubbo Emmiuspenning van de RUG.
Een mooi moment om haar plan voor gratis kinderopvang voor alle kinderen te pitchen.
Jongsma is ziek en hoopt nog te beleven dat haar idee werkelijkheid wordt.